آموزش سنتور از پایه تا پیشرفته در منزل
آموزش سنتور و یادگیری آن جزء هنرهایی می باشد که برای همگان از اهمیت زیادی برخوردار است. درواقع یکی از ابزارهای موسیقی ایرانی اصیل، سنتور نام دارد. ترکیب سنتور با صدای خوانندگان می تواند حس خوبی در شنونده بر جای گذارد. ما در این مقاله از سایت برتر آموز قصد داریم سیر تا پیاز آموزش سنتور و همچنین تاریخچه آن را برایتان شرح دهیم. اگر جزء آن دسته افرادی هستید که به سنتور علاقه زیادی دارید و می خواهید آن فرا بگیرید، پیشنهاد می کنیم این مقاله را از دست ندهید و تا پایان همراه ما باشید.
سنتور چیست؟
سنتور یکی از سازه های موسیقی ایرانی که از ایران به دیگر کشورها راه پیدا کرده است. نام سنتور در دیگر کشور ها متفاوت است. مثلا: در چین آن را (یان-کین) و در کشور اروپای شرقی (دالسی مر) می نامند. فرهنگ دهخدا ساز سنتور را اینگونه تعریف کرده است: ساز سنتور که یکی از ساز های ایرانی می باشد که به شکل ذوزنقه است. این ساز دارای سیم های زیادی بوده که به وسیله دو زخمه چوبی نواخته می شود. یکی از رایج ترین انواع سنتور نوع 9 خرکی بوده که دارای 72 سیم است که به دسته های 4 تایی درر 18 دسته تقسیم شده اند. اگر شما سنتور بلد باشید میتوانید با دیدن آموزش اینستاگرام در این فضای مجازی کسب درآمد کنید.
تاریخچه سنتور
همانطور که در بالا اشاره کردیم سنتور یکی از ابزارهای نوازندگی ایرانی است که ابونصر فارابی آن را روی کار آورد. ساز سنتور توسط ایران به دیگر نقاط جهان از جمله شرق و غرب راه پیدا کرده است. شکل هندسی این سازه شبیه به ذوزنقه می باشد که قسمت بیشتر آن در جلوی کسی که می نوازد قرار می گیرد. معمولا سنتور را از جنس چوب درست می کنند و بر روی سطح فوقانی آن دو ردیف خرک چوبی قرار می دهند. خرک هایی که در سمت راست طراحی شده اند به کنار راست نزدیکتر می باشد که این موضوع در خرک های ردیف سمت چپ برعکس است بدان معنی که خرک های سمت چپ با کناره چپ فاصله دارند که به آن پشت خرک می گویند. سنتور متشکل از 72 سیم 4 ردیفه است. در هنگام نواختن سنتور، این چهار ردیف از پشت خرک عبور کرده که هر چهار سیم به اصطلاح هم کوک می باشند. به یاد داشته باشید که هرسیم به صورت جداگانه به گوشه های معین در که سطح جانبی راست طراحی شده اند، وصل می گردد.
بر اساس تحقیقات انجام شده، یکی از کهن‌ترین سازهایی که قدمت آن به چندین سال پیش می‌رسد، ساز سنتور است. از آثار برجای مانده از این ساز می‌توان به سنگ تراشی‌های دوران بابلیان و آشور اشاره کرد. همچنین ابوالحسن حسین ابن علی مسعودی نویسنده نسک مروج الذهب، هنگام سخن گفتن از سازهای ایرانی عصر ساسانی از واژه سنتور استفاده می‌کند که این هم یکی از نشانه‌های قدمت طولانی ساز سنتور می‌باشد. اما نکته قابل توجه این است که در گذشته واژه سنتور را سنطور می‌نامیدند. همینطور در کتاب کهن و تألیفات ابونصر فارابی چند بار از واژه سنتور استفاده شده است.
پژوهشگران ایرانی بر این باورند که ساز سنتور از ایران به دیگر کشورهای جهان راه پیدا کرده است چرا که در حال حاضر کشورهایی همچون، چین، افغانستان، هند، مصر، تاجیکستان، ویتنام، کره، اوکراین و خیلی از کشورهای دیگر از سنتور به عنوان یک ابزار موسیقی استفاده می کنند. باتوجه به تحقیقات و آمار بدست آمده متوجه شده ایم که در گذشته برای نواختن سنتور از 15 سبک مختلف استفاده می کردند که بیانگر این موضوع است که در هر دوره شیوه گوناگونی برای نواختن سنتور مورد استفاده قرار گرفته است. مشهور ترین نوازندگان ساز سنتور به شرح زیر می باشند:
- مجید کیانی
- علی اکبر شاهی
- فرامرز پایور
- حسین الملک
- حسین صبا
- حبیب سماعی
- محمد صادق خان
- سماع حضور
همچنین از نوازندگان سنتور در دهه اخیر می توان به: ارفع اطرایی، محمد حیدری،داریوش صفوت، پشنگ کامکار و اردوان کامکار اشاره کرد.
اجزای تشکیل دهنده سنتور
سنتور یکی از ساز های ضربه ای می باشد که از شکلی منظم و منسجم برخوردار است. این ساز از یک جعبه ذوزنقه شکل درست شده است. این جعبه به گونه ای طراحی شده که تشدید صدا می کند و صدا در آن تکرار می شود. بزرگترین گوشه موازی آن در نزدیک نوازنده قرار می گیرد و دو ضلع دیگر با طول دو برابر، وظیفه قطع کردن دو ضلع موازی به شکل مورب را بر عهده دارند. ارتفاع بدنه سنتور معمولا بین 8 الی 10 سانتی متر می باشد که از جنس چوب گردو می باشد. در روی سطح سنتور دو حفره طراحی شده است که شباهت زیادی به گل دارد و نقش مهمی در شفاف کردن صدا و زیبایی سنتور دارند. از سنتور به عنوان گسترده ترین ساز ایرانی هم یاد می کنند چرا که محدوده صدای آن تا 4 اکتاو می رود. یکی از ویژگی ها مهم سنتور است که هم قابلیت تک نوازی و هم هم نوازی دارد که صوت آن بسار شفاف و بلورین است.
دو ردیف پایه های چوبی خرک نام دارد که بر روی سطح فوقانی سنتور سوار شده اند. مقدار فاصله هر خرک ردیف سمت چپ تا کناره چپ سنتور پشت خرک نام دارد. خیلی از افرادی که با نواختن سنتور آشنایی زیادی ندارند، برا این باورند که نواختن سنتور کار بسیار راحت است اما باید بگوییم یکی از سخت ترین کارها در زمینه موسیقی، کوک کردن سنتور می باشد. در سنتورهای امروزی که در بازار موجود هستند، چهار رشته سیم از روی خرک عبور می کنند که حتما می بایست یک صدا و هماهنگ کوک شوند زیرا در هنگام آموزش سنتور، کوچک ترین خطا باعث اشتباه شدن صدای نت می شود.
هر سیم بر روی بدنه سنتور قرار گرفته به یک گیره به نام گوشی در هم پیچیده است که این گوشی به وسیله چکش یا کلید سنتور به چرخش در می آید. در سمت چپ کلاف سنتور زائده هایی وجود دارد که به آن سیم گیر می گویند.
سیم های سنتور به دو گروه تقسیم می شوند:
در روی سنتور سیم هایی به رنگ زرد وجود دارد که وظیفه بم کردن صدای ساز بر عهده آن ها است و بر روی خرک های سمت راست قرار می گیرند. جنس سیم های زرد از آلیاژ برنج است.
یک نوع سیم دیگر در سنتور وجود دارد که سفید رنگ می باشند. وظیفه سیم های سفید که جنس آلیاژ نیکل هستند، تولید کردن صداهای زیر می باشد که بر روی خرک های سمت چپ قرار می گیرند. جالب است بدانید در گذشته که سیم مفتولی وجود نداشت، برای ایجاد این سیم ها از روده گوسفندان کمک می گرفتند.
انواع مختلف ساز سنتور در ایران
قابل ذکر است که در ایران انواع مختلف سنتور وجود دارند که کاربرد هریک با دیگر متفاوت می باشد. این سنتورها عبارت اند از:
- سنتور باس
- سنتور باریتونج
- سنتور کروماتیک
- سنتور سی کوک
- سنتور لا کوک
رایج ترین نوع سنتور در ایران سنتور سل کوک 9 خرک می باشد که از 72 سیم تشکیل شده است.
آموزش سنتور حرفه ای
حال که با سیر تا پیاز سنتور آشنا شده اید وقت آن رسیده که به آموزش سنتور حرفه ای بپردازیم. پس اگر علاقه زیادی به نوازندگی با سنتور دارید، این آموزش را از دست ندهید.
در تصویر نمایش داده شده شما به راحتی می توانید از جایگاه یک پرده و سه ربع پرده مطلع شوید. فرکانسی که از سمت سنتور منتشر می شود به جنس و اندازه سیم بستگی دارد. هنگامی که شما سیم را می کشید، طول آن را به صورت غیر مستقیم تغییر می دهید.
برای کوک کردن سنتور می بایست به روش زیر عمل کنید:
ممکن است این تصویر کمی برایتان گنگ باشد اما نگران نباشد ما برای درک بیشتر شما از این بخش از آموزش سنتور، از تصاویر دیگری جهت فهم بیشتر استفاده کرده ایم. برای بهتر فهمیدن این قسمت مطابق شکل زیر پیش بروید:
در کوک کردن سنتور می بایست به سه نکته توجه کنید:
- برای کوک کردن سنتور باید صبر را چاشنی کار خود کنید زیرا این عمل بسیار زمانبر و کمی سخت است.
- اگر ساز سنتور به شکل گوشی کوک شود، با گذشت زمان گوش نوازنده نسبت به صداها بسیار حساس شده و دیگر قادر به کوک کردن ساز نمی باشد.
- یکی از اصولی که باید در آموزش سنتور رعایت شود: درست پیچاندن قلاب ها در دو طرف ساز می باشد. اگر غیر این عمل انجام شود سیم ها تحمل کشش زیاد را نخواهند داشت و کوک خالی می شود.
آموزش تصویری سیم کشی سنتور
- در مرحله اول فکر کنید یکی از خرک ها فاقد سیم است. سپس سیم را به مقدار طول خرک با محاسبه کردن طول پیچاندن بر دور گوشی و کمی دیگر برای پیچاندن به دور تا دور قلاب در نظر بگیرید. به تصاویر زیر دقت کنید.
در این مرحله توصیه می کنیم که سیم بریده نشود.
- در مرحله دوم سعی کنید سیم را به شکل حلقوی دربیاورید. مانند تصویر زیر:
- در مرحله سوم تقاطع سیم ها را به کمک یک سیم چین بگیرید تا به راحتی تکان نخورند. به قسمت حلقوی شکل در شکل زیر توجه کنید. این قسمت سیم می بایست کاملا پیچیده شود. در پیچاندن دو سیم دقت کنید زیرا باید دو سیم به طور یکسان و مساوی در هم گره بخورند.
- در مرحله چهارم از آموزش سنتور باید ادامه سیم که بریده شده است را کاملا قطع کنید تا به لباستان گیر نکند و یا به دست آسیب نرساند.
- در این مرحله حلقه را در داخل سیم گیر بیندازید.
- سیم را بکشید و به سمت دیگر ببرید.
- سین را به درون حفره سیم گیر بیندازید و آن را از بالا در جهت راست بکشید تا سیم پیچانده شده شکل منظم به خود بگیرد.
- در پایان کنترل کنید که سیم ها حتما داخل شکاف ها افتاده باشند. وقتی از محکم شدن سیم اطمینان حاصل کردید، سیم کشی به اتمام رسیده است.
کلام آخر
ما در این مقاله سعی کردیم تمام نکات مربوط به آموزش سنتور را شرح دهیم. اما به یاد داشته باشید که یادگیری سنتور ملزم تمرین های مکرر می باشد. جهت یادگیری بهتر سنتور می توانید از کلاس های حضوری استفاده کنید چنانچه قادر به یادگیری در بیرون از منزل نمی باشید، می توانید از طریق ویدئو ها و نرم افزارهای آموزش سنتور در منزل این مهارت را فرا بگیرید. از اینکه تا پایان مقاله همراه ما بوده اید از شما سپاسگزاریم.
نویسنده :
معصومه آغاز
درود برشما و سپاس از آموزش. عالی بود